Cảnh báo mùa dịch viêm não virus, viêm não Nhật Bản

PGS.TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế nhấn mạnh hiện nay đang là mùa cao điểm của bệnh viêm não virus, trong đó có viêm não Nhật Bản. Theo thống kê của Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế từ đầu năm đến nay, cả nước ghi nhận 325 trường hợp mắc viêm não virus tại 31 tỉnh, thành phố, có 05 trường hợp tử vong tỉnh Gia Lai (02), Điện Biên (01), Bạc Liêu (01) và Hà Nội (01).

- Xin ông cho biết các biểu hiện của bệnh và nguyên nhân nào gây bệnh viêm não virus?

- Về triệu chứng của bệnh viêm não virus là một tình trạng bệnh nguy hiểm do nhiều loại virus gây nên thường gây tổn thương ở não, để lại di chứng thần kinh và tử vong cao. Biểu hiện chính của bệnh  là có sốt cao và kèm theo các triệu chứng liên quan đến tổn thương hệ thần kinh trung ương bao gồm: nhức đầu dữ dội, buồn nôn và nôn mửa, cứng cổ,  lú lẫn, mất định hướng, thay đổi nhân cách, co giật, rối loạn nghe nói, ảo giác, mất trí nhớ, đờ đẫn, hôn mê... Người già và trẻ em là những người có nguy cơ cao bị mắc bệnh nặng, biến chứng và tử vong.

Tại Việt Nam, các căn nguyên gây viêm não thường là các virus arbo (trong đó có virus viêm não Nhật Bản), virus herpes, các  virus đường ruột (như EV 71 gây bệnh tay chân miệng), sởi, quai bị và các  virus khác mà ta chưa biết rõ ...Do các triệu chứng lâm sàng rất khó phân biệt giữa các chủng virus do đó việc chẩn đoán nguyên nhân phải thông qua việc xét nghiệm xác định virus. Trong đó, bệnh viêm não Nhật Bản chỉ là một trong những nguyên nhân phổ biến gây bệnh viêm não bệnh viêm não virus ở nước ta.

Bác sĩ Khoa Nhi, BV Bạch Mai đang khám cho bệnh nhi mắc viêm não (Ảnh Mai Hương)

- Trong các bệnh viêm não do virus, bệnh viêm não Nhật Bản có phải là nguy hiểm nhất? Đợt thị sát BV Nhi Trung ương cách đây mấy ngày của Bộ trưởng Bộ Y tế đã ghi nhận số ca viêm não Nhật Bản đang tăng mạnh, liệu có phải viêm não Nhật Bản đang vào mùa dịch? 

- Hiện nay viêm não Nhật Bản chiếm khoảng 10 đến 15% trong tổng số các trường hợp mắc bệnh viêm não virus. Bệnh viêm não Nhật Bản làm tổn thương nghiêm trọng hệ thần kinh trung ương, thường gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi. Bệnh thường có biểu hiện rất cấp tính bao gồm sốt cao đột ngột, nhức đầu, nôn mửa; rối loạn tinh thần ở các mức độ khác nhau: vật vã mê sảng hoặc ly bì, lú lẫn, hôn mê kèm theo co giật, cử động bất thường hoặc bị liệt. Tỷ lệ tử vong cao có thể lên đến 10% - 20%.

Viêm não Nhật Bản có thể xảy ra quanh năm nhưng mùa dịch thường bắt đầu vào các tháng mùa hè, đỉnh điểm dịch vào các tháng 5,6,7. Sở dĩ bệnh hay gặp vào mùa này là vì đây là mùa thuận lợi cho muỗi truyền bệnh phát triển và cũng là mùa có nhiều loài hoa quả chín thu hút chim từ rừng về mang theo mầm bệnh từ nơi hoang dã rồi từ đó lây sang đàn lợn, gia súc gần người và sau đó lây sang cho người.

 - Bệnh viêm não Nhật Bản có lây trực tiếp từ người sang người không thưa ông?

- Bệnh viêm não Nhật Bản không lây trực tiếp từ người sang người. Bệnh được truyền sang người qua muỗi đốt. Muỗi hút máu động bị vật nhiễm  virus (thường là từ lợn) rồi từ đó lại đốt người và truyền bệnh cho người. Ăn uống chung, dùng chung đồ dùng, tiếp xúc gần gũi với người bệnh không làm lây bệnh.

- Những người nào và lứa tuổi bao nhiêu có nguy cơ mắc bệnh viêm não Nhật Bản?

- Tất cả mọi người, mọi lứa tuổi nếu chưa có miễn dịch với virus viêm não Nhật Bản đều có thể bị mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh  viêm não Nhật Bản chủ yếu gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi. Người lớn cũng có nguy cơ mắc bệnh do chưa từng được tiêm chủng trước dây và có thể bị nhiễm  virus khi đi du lịch, lao động, công tác vào vùng lưu hành bệnh  viêm não Nhật Bản. Bệnh viêm não Nhật Bản đã có vắc xin phòng bệnh, do đó cách phòng bệnh tốt nhất là nên đi tiêm vắc xin.

 - Khi đi tiêm vắc xin viêm não Nhật Bản nên chú ý có thể gặp những tác dụng phụ nào?

- Cũng như các vắc xin khác khi tiêm Vắc xin  viêm não Nhật Bản có một tỷ lệ nhất định có tác dụng phụ.Tại chỗ tiêm có thể bị đau, sưng, đỏ, thường gặp ở 5-10% người được tiêm. Một số ít có phản ứng toàn thân như sốt nhẹ, đau đầu, mệt mỏi. Các phản ứng phụ nêu trên xuất hiện khoảng vài giờ sau khi tiêm và thường tự hết sau 1-2 ngày. Ngoài ra có một tỷ lệ vô cùng nhỏ (khoảng 1 /1 triệu mũi tiêm) có thể gặp choáng (sốc phản vệ) sau khi tiêm trong vòng vài giờ, cần được đưa ngay tới cơ sở y tế gần nhất để xử trí cấp cứu.

 - Xin cảm ơn ông!